(Chronische) maagdarmontstekingen zijn de belangrijkste en de meest behandelde aandoeningen bij patienten in de “Frettenkliniek”.  

Fretten vertonen regelmatig tekenen van misselijkheid welke door de eigenaar en/of dierenarts niet of onvoldoende worden opgemerkt. Het gedrag wordt niet herkend als teken van misselijkheid of er wordt een andere betekenis aan gegeven. Bijvoorbeeld het aflikken van de lippen (zie onderstaande foto) wordt vaak gezien als een teken dat het fretje het eten lekker vond of zijn bekje wil schoonpoetsen. Fretten zijn bovendien hele sterke dieren die gezond gedrag (spelen, rondrennen) vertonen naast ziek gedrag.

Tegenwoordig zien we “misselijkheids tekenen” vaak al vanaf jonge leeftijd, zoals bij fretten die in het nest besmet zijn met het “nieuwe systemische corona virus”. Afwijkend gedrag wordt door eigenaren niet herkend omdat het fretje “het altijd al zo heeft gedaan”.

Misselijkheid bij fretten wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door maag en darmproblemen.  Afwijkende ontlasting kan aanwezig zijn maar is lang niet altijd het geval of slechts in periodes. Het is dus goed mogelijk dat de ontlasting van uw fret er prima uitziet maar het fretje lijdende is aan een (vaak chronische) maag en/of darmontsteking. Problemen in het maag-darmkanaal bij de fret zijn vrijwel altijd ten gevolge van ontsteking. Tumoren komen hier slechts weinig voor.

Misselijkheid kan ook worden veroorzaakt door lever-, galweg- en alvleesklier-aandoeningen. Vaak zijn deze echter het (uiteindelijke) gevolg van primaire maag- en of darmproblemen. Ook fretten in nierfalen, waarbij de nieren hun gifstoffen niet meer kwijt kunnen, zijn misselijk doordat de gifstoffen het maagslijmvlies aantasten.

Fotos van van afwijkende ontlasting zijn te vinden bij: afwijkende ontlasting. Deze kan breiig van consistentie zijn, te dun als koeienvlaai of zelfs waterdun. De ontlasting kan veel “zaadjes” bevatten ten gevolge van onvoldoende opname van voedingsstoffen. Soms is er slijm met eventueel rood bloed aanwezig. Vaak wordt er al dan niet tijdelijk een groene kleur gezien. Deze ontstaat als de ontlasting te snel door het darmkanaal gaat en is een teken dat de darmen “geïrriteerd” zijn. Als de ontlasting zwart, plakkerig en er als teer uitziet, betekend dat meestal een bloeding in het voorste deel van het maagdarmkanaal. Fretten die prooidier eten kunnen ook zwarte ontlasting hebben maar die is meestal meer gevormd en niet plakkerig. Als er onvoldoende gal bij de ontlasting komt kan deze een creme kleurige pasteuze vorm aannemen. 

Gedrag van een fret die misselijk is

Gedrag dat op misselijkheid bij het fretje wijst is vaak het beste te zien vlak voor, tijdens of na het eten. Bij het eten van vloeibaar voedsel zoals bijvoorbeeld brokkenbrij of RC Recovery Liquid is het over het algemeen het meest duidelijk. 

Veel fretten die misselijk zijn eten liever brokjes dan vloeibaar voedsel.
Er is een onderscheid in het gedrag van misselijke fretten te maken tussen:

1. Misselijkheid bij het eten van brokjes.
2. Misselijkheid bij het eten van vloeibaar voedsel.
3. Misselijkheid in het algemeen.

Ad 1. Misselijkheid bij het eten van brokjes:

• Brokjes naast het bakje eten. 
• Brokjes gaan verslepen / verstoppen.
• Met de kop naar achteren bewegen tijdens het eten. 
• Met de kop een plotse schudbeweging tijdens het eten.
• Rommelen met het voerbakje.
• Water drinken tussen het brokjes eten door.

Ad 2. Misselijkheid bij het eten van vloeibaar voedsel:

• Vloeibaar voedsel eten "eten alsof het te heet" is.
• Aarzelen om te beginnen.
• Langs de randjes van het bakje likken. Het fretje hangt vaak ook een beetje boven het eten, regelmatig daarbij tussendoor de lippen aflikkend. 
• Neus optrekken tijdens het eten.
• Tussendoor regelmatig even omhoog(soms maar heel weinig) komen en de bek aflikken.
• Het diertje stopt soms te snel of loopt tussendoor even weg. 
• Bek overdreven afvegen na het eten (langer dan 2 seconden). 
• Het Waltham papje/RC Recovery Liquid plots niet meer 'lusten'. Vrijwel ieder fret vindt dit papje heerlijk naarmate het diertje hieraan gewend is (meestal na 1 dag). Fretten die eerder dit papje wel graag wilden eten maar het plots niet meer willen, zijn sterk verdacht van acute problemen met het maagdarmkanaal. 

Ad 3. Misselijkheid in het algemeen:

• Met de tong de bovenlippen regelmatig aflikken (zie foto). Dit kan gebeuren vlak voor, tijdens of na het eten. 
• Regelmatig de hik.
• Het fretje moet gestimuleerd worden om te eten. Bijvoorbeeld het diertje wordt op schoot of op de arm genomen. 
• 'Plat' gaan liggen na het eten. 
• Braken: Fretten braken niet makkelijk. De stimulans om te braken moet wel erg heftig zijn wil het diertje zijn voedsel er uit braken. 
• Knarsetanden tijdens of na het eten. Je hoort een schrapend geluid waarbij de kiezen langs elkaar schuren. Een voorstadium van knarsetanden is het bewegen van de kopspieren, in het gebied tussen de aanhechting van de oren, tijdens het eten.
• Knagen aan dekentjes, slaapzakjes, doeken, tapijt ed. Klittenband is een uitzondering, daar knagen veel fretten aan, zonder dat ze misselijk zijn.
• Met de pootjes heftig aan de bek krabben. 
• Vaak op en af de poepbak.
• Trillen tijdens of na het eten. 
• Een opgezette staart tijdens het eten. 
• Onrustig gedrag na het eten. 
• Bijten naar eigenaar.
• Met een opgebolde rug lopen.
• In zeer ernstige gevallen kan het fretje (vaak na het eten) instabiel lopen, omvallen of om de lengteas rollen. 

Wat te doen bij fretten die gedragingen vertonen van misselijkheid
Bij fretten die ernstige misselijkheids-tekenen laten zien is het altijd verstandig om contact op te nemen met een dierenarts die verstand heeft van fretten en hun ziekten. Fretten die een enkele keer een minder ernstig misselijkheids-teken laten zien, maar niet afvallen goed in de gaten houden. Het is altijd aan te raden om van het gedrag korte filmpjes te maken en deze aan de behandelend arts te laten zien.

Bij de behandeling van een fret met gedrag dat op misselijkheid duidt, is het belangrijk om niet alleen medicatie in te zetten maar te zoeken naar de oorzaak van de problemen. 

Het nieuwe systemische corona virus

Momenteel is dit nieuwe Corona virus de belangrijkste oorzaak van chronische maagdarmontsteking bij fretten in Nederland. Voor meer informatie zie hier

De Helicobacter maagontsteking

Fretten die lijden onder territoriale stress of stress door chronische pijn zijn zeer gevoelig voor het ontwikkelen van Helicobacter gastritis (= maagontsteking). Van daaruit kunnen diverse andere problemen van de spijsverteringsorganen ontstaan.

Bij een onderzoek onder Nederlandse fretten bleek dat bij 80% van de fretten de Helicobacter Mustelae bacterie in de maag kon worden aangetoond. In eerder Amerikaans onderzoek was dit percentage veel hoger en werd hij aangetoond bij alle onderzochte dieren. De bacterie wordt overgedragen door besmette ontlasting. Waarschijnlijk worden pups al in het nest besmet. 

Uitgroei van de Helicobacter bacterie in de maag treedt regelmatig op na stress situaties. Meestal bij fretten die gehuisvest zijn met andere fretten door de territoriale stress. Ook fretten met meer bunzing bloed (frunzingen) hebben meer last van stress. Fretten met chronische pijn zoals bij een ernstige chronische middenoorontsteking hebben ook grote kans op het ontwikkelen van maagproblemen door de uitgroei van de Helicobacter bacterie.

Medicijnen als prednison en alle pijnstillers geven bij langer gebruik bijna altijd grote problemen doordat zij het maagdarm-slijmvlies beschadigen. Zij kunnen daarom beter alleen in uiterste noodzaak worden gegeven. 

Andere maagdarmaandoeningen

Vreemd voorwerp in het maagdarmkanaal
Jonge fretten onder de leeftijd van 1 jaar kauwen nogal eens op allerlei zacht materiaal zoals zacht rubber, zacht plastic en latex. Stukjes hiervan worden dan doorgeslikt en komen in de maag. Deze kunnen soms maanden in de maag blijven zitten. Bij oudere fretten zijn het vaak haarballen die zich in de maag vormen door het likken aan de vacht. De symptomen die deze fretten vertonen zijn vaak vaag. Pas als het voorwerp vastloopt in het (veel dunnere) darmkanaal is het fretje acuut ziek met hevige buikpijn en uitdroging. Vaak sterft het fretje binnen 2 dagen als er niet op tijd wordt ingegrepen. De behandeling varieert van laxeren tot direct chirurgisch ingrijpen.

Darmontsteking
Een darmontsteking kan veroorzaakt worden door diverse virussen, bacteriën, parasieten, voedsel intolerantie en oorzaken die niet altijd te achterhalen zijn. De ontlasting kan bekeken worden onder de microscoop of worden opgestuurd naar het laboratorium voor een bacteriologisch onderzoek (een kweek). Fretten die rauw vlees of prooidieren als voedsel krijgen hebben regelmatig een darmontsteking door parasitaire of bacteriele infecties.

Tumoren
Tumoren uitgaande van het maagdarmkanaal komen zeer zeer zelden voor. Er zijn aanwijzingen dat tumoren in dit gedeelte van het lichaam vooral kunnen ontstaan vanuit chronische ontstekingen zoals bijvoorbeeld bij Helicobacter uitgroei. Lymfoom, een ontaarding va de lymfeklieren komt bij oudere fretten een heel enkele keer voor. Hierbij kunnen ook de lever en darmen aangetast zijn. Regelmatig wordt een vegrote lymfeklier ten gevolge van ontsteking helaas aangezien voor een tumor.

Diagnose

Voor het stellen van een juiste diagnose is het verhaal van de eigenaar (de anamnese) over de huisvesting, de herkomst, de voeding, de omgang met eventueel andere aanwezige fretten en de klachten die het diertje laat zien, erg belangrijk. Sommige klachten die het diertje vertoond worden niet als afwijkend beoordeeld door de eigenaar terwijl dat wel het geval is.

Bij het klinisch onderzoek is het palperen (doorvoelen) van de buik van grote betekenis. Daarmee kunnen pijnlijke plekken in de buik opgespoord worden. Bij veel van deze fretten zijn de lymfeklieren in de buik vergroot. Deze klieren zijn de “opruimorganen” bij problemen in het maagdarmkanaal. Regelmatig wordt een vergroting van deze lymfeklieren ten onrechte aangezien voor kanker in de buik. Bij veel van deze fretten is de milt vergroot. Hoewel de milt erg groot kan worden, gaat het hier meestal om een goedaardige vergroting, de milt reageert namelijk vooral op ontstekingen in het maagdarmkanaal. Ook een vergrote milt is slechts heel zelden kanker.

Met bloedonderzoek kan soms een verhoging van de ontstekingscellen aangetoond worden. Bij ernstige maagdarm klachten kan het "protein-loosing syndroom" optreden waarbij het eiwit gehalte in het bloed verlaagd is. Ook het aantal rode bloedcellen kan verlaagd zijn ten gevolge van bloedverlies via het maag-darmkanaal of vanwege een onvoldoende aanmaak bij langer bestaande problemen. De leverenzymen kunnen verhoogd zijn bij problemen met de lever.

Ontlastingonderzoek is nuttig om parasitaire infecties of afwijkende bacterien in het maagdarm kanaal op te sporen. Vooral de fretten die besmet zijn met het "nieuwe systemische corona virus" of fretten die rauw vlees of prooidieren te eten krijgen, zijn erg gevoelig voor secundaire parasitaire en bacteriele infecties in het maagdarmkanaal.

Op de röntgenfoto of met een echo kunnen vreemde voorwerpen in de maag (haarballen, stukjes rubber, oordopjes!) zichtbaar gemaakt worden. Ook kan het vermoeden op een obstructie in de darm meestal bevestigd worden.

Voor een definitieve diagnose van een langdurige maagdarmprobleem zijn meestal maag en/of darmbiopten nodig. Dat is uiteraard niet zo heel makkelijk te doen dus wordt er over het algemeen uitgegaan van een waarschijnlijkheidsdiagnose en daarvoor een behandeling ingezet. Indien de problemen blijven bestaan is een “kijkoperatie” soms zinvol en kunnen maag- en darmbiopten worden genomen. Deze biopten worden vervolgens naar een patholoog opgestuurd die onder de microscoop de stukjes weefsel kan beoordelen en informatie geeft over het aanwezig zijn van bijvoorbeeld ontsteking of tumoren.

Behandeling van maagdarmproblemen

De behandeling hangt af van de oorzaak van de aandoening. Langdurige problemen vergen veel onderzoek en vaak een langdurige behandeling. Daarnaast is het belangrijk de oorzakelijke factoren aan te pakken. Gelukkig reageren de meeste fretten goed op medicatie.

Indien er sprake is van een vreemd voorwerp in de maag of bijvoorbeeld een obstructie in de darm, zal er meestal geopereerd moeten worden. Een enkele keer kan een obstructie met laxeermiddel naar achteren worden gedreven, vooral als bekend is dat het bijvoorbeeld gaat om een te groot stuk groente of fruit. Maar dit is altijd een risico, want hoe langer je wacht met opereren hoe groter het risico dat het diertje sterft. Op de foto wordt er een haarbal uit de maag gehaald.

Tumoren van het maagdarmkanaal kunnen soms chirurgisch verwijderd worden door het stuk aangetaste darm te verwijderen. Dit is een moeilijke operatie maar voor een ervaren frettendierenarts goed te doen. Het verwijderen van een vergrote milt bij fretten met diarree is vrijwel nooit nodig. Deze vergrote milt is een reactie op de ontsteking in het maagdarmkanaal.

Het is belangrijk om in eerste instantie kleine hoeveelheden goed verteerbaar voedsel te geven, bijvoorbeeld Royal Canin Recovery Liquid of Hill’s A/D blikvoer. 

Fretten met ernstige acute maagdarmproblemen kunnen het beste worden opgenomen in de kliniek waar zij via injecties en met infuus behandeld kunnen worden. Deze injecties belasten het maagdarmkanaal veel minder.